Azken urte hauetan, asko jarri da arreta elikaduran, eta batez ere, elikadura osasuntsuan. Azukrearen presentzia, ultraprozesatuak, prozesatu onak, prozesatu txarrak, benetako janaria edo “real food” delakoa… Internet eta sare sozialen bidez kontzeptu berri ezberdin asko ikasi ditugu, eta gure egunerokoan barneratu ere bai. Horrela, osasunaren izenean, jan behar dugunari eta jan behar ez dugunari buruzko gomendio ugari jaso ditugu. Hala ere, ia beti osasun fisikoa da kontuan hartzen den bakarra. Guzti hau, noski, gure etxeetara eraman dugu, eta gure seme-alaben edo familia osoaren elikadura-ohituretan erabateko eragina izan du.

Uste dut oso garrantzitsua dela gure osasun fisikoa zaintzea, eta nutrizioak hemen eragin zuzena du; hori, noski, ez dugu ahaztu behar. Baina, osasuna ez da bakarrik fisikoa, eta hemen ere arreta jarri behar dugu. Osasun mentala, ingurumenaren osasuna, osasun soziala… ere oso garrantzitsuak dira norbanakoaren ongizatean, eta honen arabera ere elikatzen gara.

Jaterako orduan, gozatzeko gaitasuna oso garrantzitsua da, izan ere, pertsonak emozionalak gara eta janaria emozioekin lotzen dugu. Horregatik, elikadura plazerez bizitzen ikasi behar dugu, elikadura-murrizketarik gabe eta batez ere, osasuna ikuspegi zabal eta integratzaile batetik ulertzen. Hala ere, gaur egun hori ez da batere erraza. Horregatik, azken aldian gai honen inguruan hausnartzen aritu naiz. Nik ere, ama eta pertsona gisa, elikadurarekin etapa ezberdinak bizi izan ditut eta uste dut oraindik beste batzuk ere biziko ditudala. Hala ere, azkenaldian burura etorri zaizkidan galdera hauek lagungarriak izan zaizkit gaiari beste ikuspegi batetik begiratzeko.

Adibidez, haurrak edozer jatera behartzen ditugunean, jaten dutena osasuntsua al da? Nazkarekin jatea osasuntsua al da? Jaki horiekin sortzen ari den harremana osasuntsua al da? Argi dago haurrak animatu behar ditugula elikagai ezberdinak dastatzera, baina hortik aurrera ez det uste asko motibatuko direnik. Elikagai bat jateko mehatxatu edo behartzen denean, elikagai horrek osasuntsu izateari utzi diezaioke. Janariarekiko emozio negatibo asko sor daitezke, eta jan behar dugun momentua, momentu desatsegin bihurtu.

Pizza bat familian elkarrekin, pozik eta film bat ikusten dugun bitartean jatea… pizza hori osasuntsu bihurtu al dezake? Momentuak sortzen duen testuinguruari erreparatzen badiogu, honek guztiak sortuko dituen oroitzapenak oso positiboak izan daitezke: pozik, gatazkarik gabe, erlaxatuta…

Urtebetetze-festetan sortzen den giroa ez al da sozialki osasuntsua? Argi dago nutrizionalki bakarrik aztertzen badugu, horrelako festetan egoten diren jaki gehienak ez direla osasuntsuenak. Baina janarian bakarrik arreta jarri gabe…

Eta postrerik gabe zigortzen denean hauek jateko, osasuntsuak al dira dilistak? Egia da oso zaila dela horrelako xantaietan ez erortzea. Niri ere gertatu zait horrelakoak erabiltzea, baina benetan merezi al du? Epe luzera dilista horiekin sortzen den harremana osasuntsua izango al da? Berdina gertatzen da postreak sari moduan erabiltzen ditugunean. Hau ere maiz egiten da, motibatzeko asmoz, baina edozein janari jateko sariak erabiltzen ditugunean… honi kutsu negatiboa egozten diote.

Askotan gurasook presaka gabiltza, eta ez dugu izaten denbora askaria prestatzeko. Badaude egun batzuk non, eskola bidean, edateko jogurt bat eta txokolatezko napolitana bat erosi izan ditudan. Jakiteak batzuetan hori egin dezakedala, lasaiago ibiltzen laguntzen dit. Ez al da hori gure osasun mentalarentzat lagungarria?

Osasuntsua al da jaki bat, gure lurraldera iristeko 5.000 kilometro egin behar izan baditu hegazkinez? Eta edozein elikagai jateko edo platera bukatzeko haurrek pantaila baten aurrean egon behar dutenean? Osasuntsua al da adibidez arraina, hau jateko, haurra pantaila baten aurrean egon bada ordu erdi batez?

Eta festetako txistorra taloa… Ez al da osasuntsua txistorra-taloa herriko festetako giroan, horrek suposatzen duen guztiagatik? Lagunartean, kultura zaintzen eta tradizioak jarraitzen…

Ez al da emozionalki osasuntsua amonak ematen zizkigun azukredun gailetak jatea, bera oroitzen eta berarekin gineneko emozioak pizten baditu?

Janariak batzuetan pozik egoten laguntzen digu; janariak lagunarteko momentu dibertigarriak sortzen ditu; janariak kultura sustatzen du; janaria emozionala da eta emozioak sortzen ditu. Eta hau guztia ere oso osasuntsua izan daiteke, osasuna ikuspegi integral batetik aztertzen dugunean.

Noski, badira nutrizionalki askoz interesgarriagoak diren jakiak, eta noski, hauei lehentasuna eman behar zaie. Ahal dugun heinean, etxean horrelako jakiak bakarrik izatea gomendatzen dute nutrizioan adituek. Baina ahaztu gabe, behar dugunetan, beste jaki mota asko daudela eta denak izan daitezkeela osasuntsuak, testuingua eta gure momentuko beharren arabera.