Eguberrietako jaiak iristearekin batera, badatoz egun horietako tradizioak eta ohiturak. Kultura ia guztietan daude kutsu magiko batez inguratutako pertsonaiei lotutako tradizioak, etxeetan opariak banatuz bisitatzen gaituzten pertsonaiak. Gure kasuan, Olentzero eta Mari Domingi dauzkagu.

Silvia Guijarro irakasle eta hezitzaileak galdera honi erantzuten dion gogoeta bat egin du: Zergatik ez da komeni umeei esatea Olentzero eta Mari Domingi begira dauzkagula? Hemen hamar arrazoi.

1.- Opariek ez lukete izan beharko erabaki zuzenak hartzeko arrazoi

Oso garrantzitsua da opariak jokabidera ez baldintzatzea. Haurrei oparien truke modu egokian jokatzen irakasten badiegu, gauzak ondo egiteak saria merezi duela pentsatzea sustatzen ari gara.

Ez ginateke harritu behar gero zerbait eskatzen badigute, euren zereginen bat egitearen truke. Motibazioa oparia bada, jasotzeko aukera desagertzen denean, oparia jasotzeko arrazoiak ere lurruntzen dira. Eta urteak hamaika hilabete gehiago ditu datorren abendua iritsi aurretik.

2.- Erraza da manipulazioan erortzea

Hain da formula baliagarria epe laburrera, ezen erabiltzeko arriskua baitago, ez bakarrik zuzendu daitekeen edo zuzendu behar den jokabideren bat dutenean, baizik eta eskatzen dieguna azkar egitea nahi dugun bakoitzean: “Tira, jaso jostailuak, azkar, Olentzero eta Mari Domingi zuei begira daude-eta”.

Esan dieguna egiteko aukerarik ere ez diegu eman, esaldia bota dugunean. Eta gizartean bizitzen irakastea da asmoa, jasotzen duten edozein agindu itsu-itsuan betetzen duten pertsona ez bihurtzeko.

3.- Akats bat egiten dutenean ezkutatzen irakasten diegu

Esaten diegunean ondo portatu behar direla, begiratzen dauzkagulako, zein da ematen diegun mezua? Garrantzitsuena ez dela garena eta egiten duguna, baizik eta besteek gutaz ikusten eta pentsatzen dutena dela garrantzitsua. Gaizki jokatzen jarrai dezaketela, baina ezkutuan, inork ikusi gabe. Ziur hori nahi dugula? Hori erakutsi nahi diegu?

Gure intimitatean espiatuak izatearen ideiak edonori eragingo ligukeen deserosotasunaz harago, modu egokian jokatzeko arrazoia bada ez garela balioak irakasten ari, baizik eta zigorraren edo kanpoko judizioaren beldurra, bilatu behar duguna denean gauzak ondo egitearen eta familiaren –edo gizartearen– parte izatearen asebetetzea nahikoa arrazoi izatea “ondo portatzeko”.

4.- Gezurra da eta sinesgarritasuna galarazten dizu

Opari guztiak erosita eta opariaren paperean batuta dauzkazu, leku altu batean gordeta, atera eta zuhaitzaren ondoan jartzeko gogoz. Mehatxua betetzen ez bada, sinesgarritasuna galduko duzu bere begien aurrean. “Amak esan zidan hori eginez gero ez zidatela ezer ekarriko, baina egin nuen eta eskatu nuen guztia ekarri didate. Amak gezurra esaten dit –edo ez daki ezer edo ez ditu mehatxuak betetzen–”.

Aldez aurretik baldin badakigu ez dugula beteko, zertarako esan? Garrantzitsua da gure mezuekin kontsekuenteak izatea. Mehatxua bete behar baduzu, ez duzu sinesgarritasuna galduko, baina arrazoi gehiago daude pentsatzeko, jarraitu irakurtzen.

5.- Konparazioak gorrotagarriak dira

Ez da bidezkoa esatea ondo portatzen badira jostailuak izango dituztela, eta gaizki portatzen badira, ikatza; etxe bakoitzean familia bakoitzaren aukeren eta erabakiaren arabera izango dituzte jostailuak, eta ez dago beti harreman zuzenki proportzionalik opari-kopuruaren eta portaeraren “kalitatearen” artean.

Haurren buruan, errealitatea hautemateko duten modu bereziarekin, halako baieztapenari aurre egiteak kalte egin diezaioke. “Nik nota onak ateratzeko ahalegina egin dut, eta aurreko bizilagunari, bost suspenditu dituenari, Play-a ekarri diote, eta niri ez”.

Zer ondorio aterako dute? Olentzerok eta Mari Domingik ez dutela ondo begiratu?

6.- Gure erantzukizuna eskualdatzen dugu

Non geratzen da gure guraso-lana? Urtea eman genuen haiek ahalik eta hobeen hezteko modua bilatzen, balio batzuk transmititzen, gizartean bizitzeko oinarrizko arau batzuk ematen, eta, bat-batean, Gabonak iristen dira eta Olentzerori eta Mari Domingiri pasatzen al diegu aginte-makila?

Non egongo dira Olentzero eta Mari Domingi abuztuan, umeak haserretzen direnean. Nekagarria da, baina ez dugu gure erantzukizuna saihestu behar urte amaieran egoteagatik. Olentzero eta Mari Domingi ilusioa banatzeko daude. Hezteko lanean, guk jarraitu behar dugu.

7.- Helburuak ez ditu baliabideak justifikatzen

Gure seme-alabek sofan salto egiteari, borrokatzeari edo etxeko lanak egiteari uztea nahi dugu, eta gauza horiek guztiak erakusteko erantzukizuna dugu, presaz eta estresez betetako bizitza daramagun bitartean.

Baina horrek ez du justifikatzen mehatxuak gure helburua lortzeko erabiltzea. Gure lankideak bere eginkizunak betetzea lortzeko egingo genuke? Edo gure bikotekideak gure nahietako bat eskura dezan? Zure seme-alabekin mehatxuak urte osoan ere erabiltzen badituzu, agian ez du zentzu handirik orain egiteari uzteak. Baina errespetuzko hezkuntzaren alde apustu egiten baduzu, urte sasoi honetan hain erabiliak diren esaldi horien atzean ezkutatzen denaz jabetzea merezi du.

8.- Magia hautsiko dugu

Pertsonaia magikoek parte hartzen duten tradizio horiek guztiak haurtzaroan urte batzuetan bakarrik iraun dezaketen istorioak dira. Pentsamendu magikoak irauten duen bitartean. Ondoren, etapa aldatuko dute, pentsamendu logikoa buruetan kokatuko da eta fantasiari amaiera emango dioten galderak egiten hasiko dira.

Gure seme-alabek ez dute eskatu istorio hau kontatzeko eta opariak egiteko. Baina, benetan bihurtu nahi al dugu pertsonaia magikoa jokabidearen zaindari, ilusioz itxarotea baino beldur handiagoa izateko? Sortu dugun magia hautsi nahi al dugu eskatu gabe?

9.- Jakin gabe bere autoestimua txikitzen egon gaitezke

Eguna pasatzen badugu gogoraraziz Olentzero eta Mari Domingi begira dituztela edo ez dietela ezer ekarriko horrela portatzen jarraitzen badute, beren buruari buruzko kontzeptu negatibo bat sortzen ari gara. Gaizki portatzen zara eta beti gogoratu behar dizut.

Oparien ordez ikatza jasoko duten “ume gaiztoen zerrendan” egoteko mehatxuaren itzala uneoro eurengana mugatzen da. Hori ez da data hauetan bakarrik saihestu behar dugun zerbait, urte osoan ere garrantzitsua da gaizki egiten dutena edo egiten dituzten akatsak nabarmenduz egunik ez pasatzea. Baina garai honetan badirudi okertzeak etiketa nabarmen bat dakarrela: haur gaiztoen zerrenda beltz beldurgarrian erortzea.

10.- Egia jakingo dute azkenean

Eta unea iristen denean ezinezkoa da nola sentituko diren jakitea. Haur batzuk haserretu egiten dira gezurra esan dietela uste dutelako, beste batzuk ilusioa osorik mantentzen dute, baina garaiz gaude mehatxuak, xantaiak eta manipulazioa istorioaren amaieran etsipenaren parte izan ez daitezen.

Ez da gauza bera ilusio bat sortzeko gezurra esan zidatela pentsatzea edo eskatzen zidaten guztia egitea lortzeko egin zutela pentsatzea.