Eneko Viñuela Gure Platera Gure Aukerako kidea da. Ekimenak 25 kolektibo baino gehiago biltzen ditu, eta eskoletako elikadura eraldatzea du xede; alegia, eskola-jantokiak osasuntsuagoak, bidezkoagoak, hurbilagoak eta hezigarriagoak bihurtzea. Pandemia garai honen beharrei erantzuteko, Sukaldeak eta eskola-jantokiak zaintzea COVID garaian txostena osatu dute, eta horren xehetasunak azaldu ditu Viñuelak.

Zein beharrek bultzatuta sortu duzue txostena?

Uztailean ikusi genuen eskola-jantokiak arriskuan zeudela, osasun-krisia jantokiak ez irekitzeko aitzakia gisa erabil zitekeelako. Horregatik, Menjadors Ecologics-ekin harremanetan jarri ginen (Estatu mailan hainbat erakunderi eskola-jantoki jasangarriagoak eraikitzen laguntzen ari den elkartea da), eta pandemian ere eskola-jantokiak ireki zitezkeela erakutsi nahi izan dugu txostenarekin.

Nola egitea proposatzen duzue?

Hainbat proposamen bildu ditugu: ikasleentzako protokoloa, jantokiaren antolaketa berezia, aireztapena, desinfekzioa eta langileentzako protokoloa jaso ditugu. Horrez gain, txandak handitzea, gelan jatea eta jangelak itxi behar izatekotan, sukaldeak irekita mantentzearen garrantzia azpimarratu nahi izan dugu.

Nola ikusten duzue egoera? 

Egoera oso konplexua da, Hezkuntza Sailak bat-bateko neurri eta erabakiekin hasi du ikasturtea; eskolak aurrez aurrekoak izatea erabaki zen, eta horrekin guztiz ados gaude, baina eskola-jantokien gaiarekin, etengabeko liskarra dago. Izan  ere, ikastetxe guztietan ez da bermatzen haurrak elikatzeko eskubidea, jangelak ez baitaude irekita.

Nola ulertu behar da hori?

Jantokia “zerbitzu osagarritzat” hartzen da oraindik, eta horregatik ez diote ematen berez duen garrantzia. GPGAtik urteak daramatzagu esaten eskola-jantokiak ez direla “osagarri bat”; duten balioa eman behar diegu, zerbitzu osagarria izateari utzi, eta ikastetxe bakoitzaren programaren baitan txertatu behar dira. Jantokia espazio pedagogiko eta eraldatzaile bihurtu behar da.

Eta egoera honetara bueltatuz, argi eta garbi ikusten da jantokiak ez daudela ikastetxeen funtzionamenduan sartuta; baliabide gehiago behar dira jantokiek baldintza onenetan eta eskatutako segurtasunarekin funtzionatu ahal izateko. Eta horretarako, Hezkuntza Saila hezkuntza komunitatearekin bildu behar da, baita jangeletako langileen ordezkariekin ere.

Erakundeen jarreraren aurrean, zein da komunitatearen erantzuna?

Guraso elkarteak mobilizatzen ari dira dira, eta protestak egin dituzte, eta era berean, jantokietako langileak ere grebarako deia egin dute. Horrez gain, esan behar da beste hezkuntza- eta gizarte-eragile batzuk ere antolatzen ari direla, jantokiak benetan gune seguruak eta kalitatezkoak izan daitezen. Azken batean, ikasturte hasierako kaos txiki horrek eragile asko mobilizatu ditu, eta horrek argi utzi du zerbait aldatu behar dela kudeaketan eta indarrean dagoen jantokien ereduan.

Jangelak kriminalizatuak izan direla uste duzue?

Pandemiak gauza asko utzi ditu agerian, besteak beste, eskolako elikadurari ematen zaion garrantzia eskasa. Ez nuke esango kriminalizatu egin direnik, baina ez da lehentasunen artean egon, eta hartu diren erabaki asko arinegi eta bat-batean hartu dira.

Elikadurari garrantzia gutxi ematen zaiola diozu…

Elikadura zaintzea ere pandemiaren aurka lan egiteko formula bat da, baina oraindik zaila da ebidentzia hori erakustea. Elikadura (hurbila, osasuntsu eta bidezkoa) gure ingurumena, lehen sektorea eta osasuna zaintzeko motorra da. Gure leloetako bat ‘zelan jan halan izan’ da; argi daukagu elikadura lanabes eraldatzaile eta hezitzailea dela. 

 Zein da pandemiatik atera duzuen ondorioa?

Behin hau amaituta, beharrezkoa dela eskola-jangelen eredua birplanteatzea. Eta eskaera hori ez da soilik gizartearen eskaria; 2019ko urriaren 24ko Legebiltzarreko akordioan ere, aho batez jaso zen. Horregatik, GPGA prest dago erakunde, zein hezkuntza eta gizarte-eragile guztiekin lan egiteko, eta, akordiotik eta lankidetzatik, eskola jangela eredu osasungarriagoa, bidezkoagoa, jasangarriagoa eta hezigarriagoa eraikitzeko.