Esther Oliver: “Umeei oso argi azaldu behar diegu zer den onargarria eta zer ez”

Bartzelonako Unibertsitateko CREA Desberdintasunak gailentzeko teoria eta praktiketarako Ikerketa Zentro Bereziko kidea da Esther Oliver. Durangoko Zabalarra Eskolan izan da ‘0 biolentzia 0 urtetik’ hitzaldia egiten. Elkarrizketa egin diote Anboto aldizkarian.

Umeen arteko elkarreragina arinki hartzeko joera dugu?
Erasoa, txarto tratatzea, abusua… adin oso goiztiarretan eman daitezke. Ume txiki batzuek, ez denek, jokaera oso oldarkorra erakutsi dezakete, eta, horren aurrean, helduok dugun jarreran dago gakoa: askotan, ez diogu garrantzirik ematen, eta ondorioz, umeen zenbait jokaera agresibo edo bortitz naturalizatu egiten dira. Horrek sozializazio prozesuan eragiten du. Umeek helduekin dituzten elkarreraginen bitartez ikasten dute guztia; helduen erreakzio bat edo bestea izango da jasoko duten mezua edo ikaskuntza. Berdinen arteko erasoak ohikoak izan daitezke, ikerlariek dioten lez, gakoa helduok hartzen dugun jarreran dago; umeei helarazitako mezuan.

Umeen jolasak dira batzuentzat. Badago marra gorririk?
Erasoak, min egitea.. ez dira jolasa. Garrantzitsua da bereiztea. Oso garrantzitsua da edozein eraso mota, besteari gustatzen ez zaion tratua, lehenbailehen gelditzea; jarrera koherentea izatea. Horrela dio nazioarteko komunitate zientifikoak. Marra gorria? Edozein abusu, besteari min eragiten dion edozein jarrera geldiarazi behar da. Bestea ondo tratatzeko, min ez egiteko moduak ikasi behar dira; albokoa errespetatzen. Lehenbailehen eragitea, gertatzen utzi gabe, hori da premisa.

Zeintzu arazo sortu daitezke horren ume txikien artean?
Adibidez, inolako oinarri zientifikorik ez duten hainbat artikulu daude 0-3 urteko eskoletan, haginkadak eta musuak parekagarriak direla esatera datozenak; berba egiterik ez duten umeen adierazteko erak direla diotenak. Nolanahi ere, haginkadak eta musuak ez dira gauza bera; ez denak, baina, badaude haginka egiten duten umeak, eta erakutsi egin beharko zaie. Elkarreragin txiki hori hasieratik zaindu behar da, horien bitartez sozializatzen dira-eta umeak. Ezer ez dela gertatu ikusiz gero, eta arreta lortuz gero —batzuetan errieta eginda ere lortzen dute, erasotua albo batean utzi dugulako negarrez— berean jarraituko du. Nazioarteko ikerketen arabera, lehenengo, biktimari jarri behar zaio arreta, babesa eman. Oinarri zientifiko gabeko beste jokaera bat da, niretzat okerra, eraso egin dion beste horren musua jasotzera derrigortzea umea.

Nola da hori?
Pentsaezina zaigu hori helduen artean. Ez genuke inoiz onartuko, baina, umeekin egiten dugu. Irizpide argiak eman behar dizkiegu: jo egin badu, ez du zertan jarraian haren musurik onartu. Umeentzat kontrajarriak dira gure mezuak, nahastu egiten ditugu. Oso argi azaldu behar zaie zer den onargarria eta zer ez.

Zeintzuk pauta jarraitu behar dituzte irakasleek eta gurasoek?
Eragin, esku-hartu eta gertatzen ez utzi. Hori da lehenengo eta behin egin behar duguna, nazioarteko ikerkuntzen arabera. Ondoren, erasotzaile edo inoiz oldarkor jokatu duenaren aurka egin. Horrek ez du esan nahi estigmatizatzea, agian, bila ari den arreta hori ez ematea baizik. Biktimarentzat izan behar da arreta. Horri lagundu behar zaio; baita gertatutakoa azaltzen ere, izan liteke-eta ez ausartzea. Batzuetan, zigortuak sentitzen dira (salataria delakoan, taldearen babesik ez duelako…). Azkenik, beste umeei beti jarrera bat hartzera lagundu behar zaie: beti biktimaren alde jartzera, erasotzailea baztertuz.

Familian, nola landu behar da?
Familiaren eta eskolaren baterako lana oso garrantzitsua da. Irakasleek umeen ikaskuntza prozesuari buruz duten ezagutza baliatuz, euren ekarpena egin dezakete, eta familiei lagundu dezaten lagundu behar zaie. Familiek asko dakite euren seme-alaben bizitzaren inguruan; seme-alabentzat zer gura duten eta zer ez badakite. Ari dira lanean eskolan batzuetan —irakasleak, familiak eta ikasleak batera—  onartuko ez diren arau edo jarrerak finkatzen. Horretan, paper garrantzitsua jokatzen dute familiek. Eragile guztien artean komunikazio gehiago izanik, are eta errazagoa izango da jarrera hauek identifikatzea eta era eraginkorrean esku-hartzea.

Hau guztia ondo ez kudeatzeak ondorio larriak ekarri ditzake? Bulliynga, genero biolentzia…
Umeen sozializazio faktoreetan asko eragiten du. Bihozgabeagoak bihurtzen gara; hobe dela isilik egotea ikasten dugu, etsitzea. Denborarekin, ondorio oso larriak izan ditzake egoerak. Hor dira biolentziaren normalizazioak sortutako arazoak: kontrola, abusua, inor txarto tratatzea, txarto berba egitea… normaltzat jotzea.

Ipuin klasikoetan izan daitekeen sexismoa genero-biolentziagaz lotu daiteke?
Gizarte patriarkal honen ezaugarri bat da sexismoa; bestelako kontua da genero biolentzia. Termino hauek nahasteak ondorio larriak izan ditzake. Burutazio batetik sortutako loturak dira askotan, eta gai oso serioak dira. Nazioarteko literatura zientifikoan ez dugu topatu maitasun erromantikoa eta genero biolentzia lotzen dituen ebidentzia zientifikorik. Kontrakoa. Sentimenduetan oinarritutako harremanak biolentziaren erakarpenerako alternatiba direla diote ikerketa batzuek; neska-mutilak abusuzko erlazioetan ez sartzeko era izan daitekeela.

Elkarrizketaren eta argazkiaren iturria Anboto aldizkaria.