Aitziber Onaindia Euskaltzaleen Topaguneko kidea da, eta Gau Beltza proiektuaren arduraduna. Aurten, Topaguneak bigarren aldiz antolatu du –UEUrekin batera eta Ekogunearen laguntzarekin– Arimen Gauaren inguruko ikastaroa. Ikastaroaren asmoa Euskal Herriko ohitura zaharra berreskuratu eta herrietara eramatea da, egungo balioak txertatuta.

Zer moduz joan da ikastaroa?

Azkenean, egoerak behartuta, zati teorikoa online egin behar izan dugu, baina, urriaren 10ean, aurrez aurreko saioa ere egin genuen Ekogunean. Egia da iazkoarekin alderatuta oso desberdina izan dela. Aste bakoitzean gai bat landu dugu, eta hizlariek haien saioak grabatu eta moodle plataformara igo dituzte. Ondoren, ikasleek hausnarketa edo lan bat egin behar izan dute. Funtsean, iazko gai berak landu ditugu, baina beste formatu batean. Ez dakit esaten zer den hobea…

Zein da zehazki ikastaroaren asmoa?

Herrietan, ikastetxeetan edota bestelako espazioetan Gau Beltza antolatzeko formakuntza ematea da helburua, besteak beste. Normalean, euskara elkarteetako kideak, ludoteketako eta gazte txokoetako hezitzaileak, irakasleak eta gurasoak etortzen dira, baina edonori zuzendutakoa da; Arimen Gaua antolatu nahi duen edonorentzat, alegia.

Eta horretarako zein gai jorratu dituzue?

Lehenengo astean Gau Beltzaren oinarri teorikoak azaldu genituen: ospakizunaren jatorria, ohiturak… Horretarako, Josu Ozaita izan da formatzailea eta bere Itzalitako kalabazen berpiztea liburu etnografikoa izan zuen oinarri. Bigarren astean, esperientziak partekatze aldera, hiruzpalau herritan grabatutako Arimen Gauen prestaketak ikusi genituen, eta baita Gau Beltzaren inguruko dokumentala ere. Laburbilduz, egun, Arimen Gaua nola ospatzen den aztertu genuen. Bukatzeko, azken gaiaren barruan, lurraren zikloari lotutako bestelako erritoak izan genituen hizpide, Ekoguneko Itsaso Olaizolarekin. Azken finean, Euskal Herriko jai guztiek harreman zuzena dute lurraren zikloarekin; denek dute naturarekin lotura, baita Gau Beltzak ere.

Eta bestetik, azaldu dudan moduan, urriaren 10ean, aurrez aurreko saioa ere egin genuen. Bertan, Euskaltzaleen Topaguneak Gau Beltzari txertatzen dizkion balioen inguruan jardun genuen, eta tailer praktikoak egin genituen, gero horiek herrietan egin ahal izateko: kuiak edo kalabazak hustea, mozorroak sortzea, kondaira tailerra…

Eta zeintzuk dira Euskaltzaleen Topagunetik sustatzen dituzuen balioak?

Guk balioak baino, Gau Beltza ospatzeko osagaiak deitzen diegu. Euskara da bat, jakina, eta komunitatea beste bat; izan ere uste dugu komunitatean ospatu beharrekoa dela jaia –aurten ezin den arren–. Bestetik, gazteen parte-hartzea ere oso garrantzitsua da guretzat; erdigunean kokatu nahi ditugu eta jaiaren antolaketaren ardura ere haiengan jarri. Beste osagai bat natura da: alde batetik, naturaren zikloek eta Euskal Herriak duten lotura dago, eta bestetik, ospakizun jasangarria izatea bilatzen dugula. Horretarako, plastikoa baztertzea eta benetako kuiak erabiltzea da aukera bat. Bestalde, beste osagai bat parekidetasunarekin dago lotuta: genero rolak apurtzea nahi dugu, eta hori, adibidez, gure mozorroetan nabarmentzen dugu. Guk proposatzen ditugun mozorro ereduek ez dute genero bereizketarik egiten, eta horrelako gauzak zaintzen saiatzen gara. Eta bukatzeko, tokian tokiko izaera indartzea jartzen dugu balioan: herri bakoitzak ospakizunari bere esentzia ematea, eta bakoitzak erabakitzea nola eta zer egin.

Gau Beltzaren tradizioa gure sentitzen dugu?

Oraindik asko harritzen gara, inguruan galdetu, eta gure herrietan ospatzen zela entzuten dugunean. Baina esan behar da, gainera, ez dela hain ohitura zaharra; gure aitona-amonek ospatzen zuten…

Garai hartan asko sinesten zen arimetan –Arimen Gauaren biharamunean, ere Arimen Eguna ospatzen zen edo da–. Gainera, data hauetan, iluntasuna etortzen da, gauak luzeagoak dira… Eta lehen pentsatzen zen egun hauetan arimak etxera itzultzen zirela. Hala, arimei etxerako bidea argiztatzeko, kuiak pizten zituzten bide bazterretan, eta jatekoa ere jartzen zitzaien. Gero, egia da, gure aitona-amonek kuiak hartzen zituztela eta aurpegi itxura emanda, jendea beldurtzeko ere erabiltzen zituztela, txantxa moduan.

Ematen du gure ospakizunak antzekotasun handia duela Halloween-ekin… Hala da?

Eman dezake, bai.  Baina Halloween-en balioek ez dute zer ikusirik Gau Beltzarenarekin. Nik uste dut euskal ohiturek bestelako balio batzuk sustatzen dituztela, edo behintzat guk hala nahi dugu.

Euskal Herrian, azaroa hildakoak oroitzeko hilabetea zen, eta ospakizuna berreskuratzea polita da; batez ere, gaur egun ez dugulako heriotzaren inguruan gehiegi hitz egiten. Gainera uste dut modu dibertigarrian egin daitekeela.

Hain ezaguna eta hedatua den Halloween-en aurrean, nola egin dezakegu Gau Beltza indartzeko?

Oso erraza da. Gakoa komunitatean dago: herri bizi eta dinamikoa eratzean. Arimen Gaua antolatzeko gai gara, eta bistakoa da herrian gauza politak egiten direnean, jendea batu egiten dela. Halloween hor egongo da, baina nork sustatuko du? Normalean gazteak izaten dira Halloween-en baitan mugitzen direnak, baina zer dago horren atzean? Gogoko dute iluntasuna, mozorroak, lagunekin kalean egotea, elkarrekin egotea… Eta Gau Beltzak hori dena batzen du, eta ez du inor edo ezer kopiatzen; Euskal Herriko ohitura bat da, eta berdin-berdin erakartzen du jendea.

Oso ospakizun ederra da, oso erakargarria, eta elementu politak ditu… Horregatik berreskuratu eta berrasmatu behar dugu; gurera ekarri behar dugu egungo balioekin sustatzeko.

Etiketak: