Basabizitzaren bila

            Uda honetako iluntze epeletan, familia, lagunak eta linternak hartu eta mendirantz abiatu gara gauean sakontzeko irrikaz. Kale-argiek ematen duten argitik ihesi, urbanizatutako eremuetatik alde egin eta basabizitzaren bilari ekin diogu. Izarren bat ikusi, urubiaren ulu-biak entzun, saguzarraren hegaldi isila sumatu eta hara! Lahar artean argi txiki hori bat, ipurtargia! Hori festa! Kakalardo txikia eskuekin hartu, gertutik ikusi eta miretsi, nola liteke horrelako xomorro txiki batek argia sortzea!

Bada, erreakzio kimiko baten ondorioz gertatzen den fenomenoa da, ipurtargi espezie bakoitzak argi mota konkretua daukanez, espezie bereko ar eta emeek elkar topatzeko erabiltzen dute, gero bien arteko estalketa gertatzeko. Gaur egun, ordea, asko gutxitu omen da ipurtargi espezieen ugaritasuna, adituek diotenez, batez ere, habitaten degradazioa, argi-kutsadura eta agrokimikoen erabileragatik da hori. Biziki pozten gara intsektu hau ikusten dugunean, nahi baino gutxiagotan ikusten dugulako azkenaldian.

Ibilaldia jarraitu eta lurrean beste kakalardo baten arrastoak. Makurtu, arrasto horiek gertutik aztertzeko eta bai, arkanbele baten baraila eta buru zati bat dira, Europako kakalardo espezie handiena. Albiste ona, bai horixe! Izan ere, arkanbelea ez da edozein eremutan aurkitzen, soilik zuhaitz helduak eta egur hila dagoen zuhaiztietan ikusiko dugu, eta ez edozein garaitan, uda sasoian baizik.

Kakalardo hau berezia da, batetik, daukan itxura ikusgarriagatik (arrek baraila oso garatua daukalako oreinaren adarren itxurakoa), eta bestetik, babestuta dagoelako Europa guztian bere populazioa gainbeheran egoteagatik. Beraz, zortedun gu, intsektu hau ikusten badugu, alboan hosto erorkorreko zuhaitz ederrak ditugun seinale delako; gehienbat haritzak, arteak zein pagoak baititu gustuko. Espezie honen emeak (askoz txikiagoa eta baraila garatu gabekoa) hildako zuhaitzen pitzaduretan jartzen ditu arrautzak eta bertatik jaiotako larbek egurra deskonposatzen lagunduko dute, urte batetik bostera iraun dezakeen epealdian. Gero, metamorfosiaren ostean heldu bihurtuko da, zeinek ekainetik uztailerako sasoiaz baliatuko den lurraldean zehar dispertsatzeko eta beste eme bat aurkitzeko ugaltzeko asmoarekin.

Emearekin estali aurretik, arrek borrokan egin ohi dute beraien artean nork irabaziko eta orduan erabiltzen dituzte beraien baraila indartsuak, bere burua defendatzeko. Askok, bizitza galtzen dute momentu horietan. Beharbada, guk ikusi dugun arrasto hori izan daiteke borroka hori galdu duen arkanbelearena!

Tamalez, badago inoiz ipurtargirik ikusteko aukerarik izan ez duenik edota arkanbele bat hegadan ikusi eta beldurrez irten denik ere, horrexegatik, hurbildu gaitezen basabizitzara maizago, gure ikara, nazka eta aurreiritziak alde batera utzi eta ikasteko daukagun guztia baliatuz.

Haurrak, ikasteko gogoz dauden horiek, ikaragarrizko jakin-mina izaten dute, batez ere adin txikietan, goazen bada esperimentatzeko aukera ematen: naturara gerturatu, zuhaitzetara igotzen lagundu, landareen bitxikeriak ikertu, dastatzen eman, animaliak aurkitzeko aukerak eskaini, eskuekin hartu, eta, zergatik ez, laguntzat hartu.

Gure inguruko bizidunak lagun bezala aurkezten baditugu, dauzkaten ezaugarri edota arazoak plazaratzen baditugu, beraiekiko jarrera positiboak transmititzen lagunduko dugu  eta ez horrenbeste etsai bezala hartu edota beldur izateko bizidun bat. Horrela, haurrak esperientzia horretatik gehiago jakiteko gogoz irtengo dira, baliteke gainera, animali hauek defendatzeko jarrera bereganatzea, zorte apur batekin.

Horregatik, uste dut, bai haur eta bai helduek, natura ezagutzeko esperientziak bizitzeko aukerez baliatu behar dugula, gure inguruan dauzkagun izaki bizidunen inguruan informatu eta ikasteko denbora hartzea oso interesgarria dela. Haurraren jakin-minetik abiatuta, bere ikaste prozesu horretan harritu egingo gara ikusita guk ere zenbat ikasi dezakegun, eta beraiek ere nolako azkar ikasten duten, gauzak gogoz eta esperimentatuz egiten badira.

Bide batez, ikusi dituzue dagoeneko gure mendietako bareak ugalketa sasoian daudela? Hori bai dela prozesu ikusgarri bezain konplexua, hor daukazue udazken honetarako erronka polita! Informazioa arakatu, mendian testigantza jaso eta haurrei transmititu, animo!

Txoko honetatik partekatuko ditut gure baso, zelai, sastrakadi edo errekastoetan gordetzen diren  bizidunen inguruko oinarrizko informazio eta bitxikeria batzuk, sasoian sasoikoak eta bertatik bertara. Gozatzea espero dut!

Hurrengo arte!