• Ni ama nintzen, eta zu nire umea.
  • Ez, ni nintzen ama.
  • Ni ama, eta nahi baduzu zu izeko.
  • Bale, ni izeko, eta hau da nire umea (panpina eskutan duela).

Umeak jolasean beren alderdi soziala garatzen dute, harremanetan trebatzen dira.  Berezko gaitasunak esnatu egiten dira lagunartean, testuinguruak aukera ematen badu. Umeak jaiotzaz, harremanak eraikitzeko gaitasuna du, eta harremanak sanoak edo onuragarriak ez baldin badira, harreman horiek eteteko gaitasuna ere badauka. Gaitasunekin jaiotzen da, eta testuinguruarekin eta beste umeekin batera, interakzioan, gaitasun hori garatu egiten du. Gaitasun hori garatzeko testuinguru pribilegiatua da jolasa, eta gaurko ekarpena jolasean harremanak nola garatzen direnaren inguruan izango da.

Umeak oso goiz hasten dira beste umeekiko interesa izaten eta horrek laguntzen die harremanetarako gaitasuna garatzen. Bakarka ere jolasten duten arren, beste umeak bilatu egiten dituzte. Behin bilatuta, poliki poliki hasten dira harreman horretan sartzen. Txikienak paraleloan jolasten hasten dira, elkarren ondoan, jakinez beste umea hor dagoela, baina bakoitza bere jolasean murgilduta. Horrek emango die bide elkar imitatzen hasteko, biak jolas berean daudela ohartzeko. Hurrena beste pausu txiki bat emango dute, batek besteari zerbait eskainiaz adibidez. Eta oraindik hitzik egon ez arren, poliki poliki, hartu-emanean barneratzen dira. Helduoi asko gustatzen zaigu umeak bere jostailuak beste umeekin konpartitzea, eta horretarako gai dira, berez atera egiten zaie beste ume horrekin jolastu nahi dutenean, berez dator eskaintza; orain, umeak berak ikusten du ze umeri eta noiz eskaini, nahiz eta helduaren irizpideekin bat ez etorri sarritan. Helduok larritu egiten gara gure umeak beste bati bere baloia utzi nahi ez dionean, eta irakatsi egin nahi izaten diogu konpartitu egin behar dela. Azalpen luze eta zabalak eman diezazkiokegu gainera umeari, gure lotsa disimulatu ezinean.  Aldiz, umeak ez badu beste ume horrekiko harremanean sartu nahi, ez bada bere unea, edota bere objektua mehatxatuta ikusten badu, babestu egingo du harremana etenaz, horretarako ere gai baita. Zentzu honetan, garrantzitsua da umeari bere espazio eta interesak errespetatzea, bere gauzetan ekiteko aukera sentitu dezan, bere interesak babesteko aukera izan dezan, eta norekin edo nola jolastu nahi duen erabakitzeko ahalmena izan dezan. Hori eskaintzen badiogu, lasai gera gaitezke, garaia denean beste umeekin jolasteko interesa piztuko baita, eta berez aterako zaio harremana eraikitzeko estrategiaren bat: kideari zerbait eskaintzea, imitatzea, irribarre egitea edo besteren bat.

Harremanena mundu handia da, lorpen itzela da umearentzat, baina ez da erraz egiten den bidea. Umeak bi interes edo behar ezberdinen artean mugitu beharra izaten du, alde batetik objektu edo egoera batekiko interes pertsonala izan dezake (panpin batekiko adibidez), baina bestalde, hazten doan heinean, beste umeekin jolasteko gogoa ere pizten zaio. Eta une batean, bi gogoek topo edota talka egin dezakete (panpinarekin jolastu nahi izatea baina kidearekin ere bai). Txikiak direnean norbere gogoa gailentzen da, baina aurrerago, aldaketa gauzatzen da, eta objektu edo norbere gogo horren pisua txikiagotu egiten da, eta lagunekin jolasteko gogoak irabazten du. Horrela, bi urte inguruan objektuen propietatea garrantzitsua izaten da, umeak jolasa objektuaren inguruan sortzen du, eta objektu hori babesteko beharra sortzen da, adin horretako gatazka iturri nagusia objektuak direlarik. Aldiz, adinean aurrera joanda, gauza aldatu egiten da.

Umea zaharxeagoa denean, lagunekin jolasteko gogoa sortzen da, eta horrek umeari harremanetan beste pausu bat suposatzen dio. Lagunekin jolastu ahal izateko besteei zer gustatzen zaien eta zer ez ulertu behar da, gustukoa ez duten zerbait eginez gero, jolasa bukatu egiten delako; baina aldi berean, norbere gustuak ere hor daude, eta lagunenekin uztartu behar dira. Prozesu bat da: paraleloan isilik jolastetik, jolasa gero eta sozialagoa bihurtzen joango da, lehenengo elkarrekintzak sinpleak izango dira, aurrerago elkar konplementatuko dute, poliki poliki harremanetan kooperaziorantz joko dute, eta aukera dutenean, harreman konplexuak eraikitzera iritsiko dira, nahiz eta aurrera atzerak egoten diren, eta zaharrenek ere bakarrik jolasteko beharra izan dezaketen.

Bost umerekin jolas sinbolikoan historia bat eraikitzeak bost interes ezberdin koordinatzea eskatzen du, ume bakoitzak bere interesa eta besteen interesaren artean zubiak eraiki beharko ditu, norberea alboan utzi gabe, baina besteenak ere errespetatuz. Honek harremanean trebatzeko aukera ematen du: umeak eskaintza egiten du, eta besteek nola erantzuten dioten ikusi behar du, besteen erantzunaren arabera berak zer egin erabaki beharko du jolasa mantendu dadin. Kideak ez baldin badu umearen proposamena onartzen, horrek ondoeza sor dezake, eta modu ezberdinetara erantzun diezaioke kideari: eraso eginaz, ignoratuz, ezetz esanaz, kontraoferta bat edo beste proposamen bat luzatuz… edonola ere, nolabaiteko frustrazio bat pasatzea dagokio umeari, eta aldi berean, aurre egin eta plana birkokatu behar du. Guzti honek autoerregulazio maila garrantzitsu bat eskatzen dio umeari, eta helduak ezer irakasten jardun beharrik gabe, jolasaren plazeretik lortu egin dezake. Beraiek nahi dutena egiten dute, eta hori besteekin jolastea da, baina horretarako ikasten dute beraiek nahi duten hori nahi duten eran ezin dutela egin.

Bestalde, jolasak aukera ematen dio bere plazera bilatzeko, zer gustatzen zaion identifikatzeko eta horren bila joateko, zuzen zuenean lotzen da guzti hori autonomiarekin. Nolabait esatearren, umea bera da nor den deskubritzen duena, zer gustatzen zaion, bera da erabakiak hartzen dituena, proposamenak luzatzen dituena, erantzunak jasotzen dituena eta hauetara egokitzen dena.

Gainera, jolasak aurrera egingo badu gai bat adostu beharra dago, gai horretan, rolen errepartoa egin behar da, eta denek nahi izan dezakete rolik garrantzitsuena bereganatu, indartsu sentitu;  baina rol bakarrarekin ezin du jolasak aurrera egin, orduan, norbaitek amore eman edo zerbait aldatu beharko du. Guzti honek azalpenak ematea, negoziatzea eta adostasunetara iristea eskatzen du, harremanetarako ezinbestekoak diren alderdiak. Umeek denbora gehiago pasatzen dute jolasa antolatzen historiak antzezten baino, eta beren intereseko gaian kideak animatzea lortzen dutenean plazerra handia da, lorpen soziala ere bai.

Artean, edozer gauzak aldatu edo eten dezake jolasa, aski da jolaskide bati komunera joateko beharra etortzea, edo euria hastea, edo kideren bati interesa aldatzea, beste hainbat gertakariren artean. Jolasean harreman konplexuak sortzeko gai dira umeak, baina horretarako baldintzak behar dituzte, testuinguru errazak ez badizkiegu eskaintzen, harremanak eten egingo dira, edo ezingo dute elkartruke sinpletik haratago iritsi. Testuinguruan umeek kideak behar dituzte, interesak konpartitzen dituzten lagunak, aurpegiarekin emozioak adierazten dituztenak, proposamenei erantzuten dietenak, ume gazteagoak eta ume zaharragoak, erantzun ezberdinak ematen dituzten umeak. Lagunik ezean, zaila da gaitasun sozialak garatzea, eta helduok ezin ditugu umeak ordezkatu zentzu honetan, umeekin jolastu bai, baina gure erantzunak ez dira beste ume batek emango lituzkeenak bezalakoak. Azken boladan lagunak ukatu zaizkie umeei, pantaila atzean eskaini dizkiegu, baina teknologiak ezin izan ditu lagunak ordezkatu. Orain lagunak berreskuratzea dagokie umeei: harremanetan sartzea, proposamenak egitea, ezezkoak jasotzea, proposamen berriak egitea, bakarrik jolastea, lagun berriak bilatzea, proposamenak onartzea, lagunekin haserretzea, haserrea pasatu eta berriro jolasten hastea…  eta helduoi horretarako aukerak ematea dagokigu: beste ume batzuk dauden espazioak eskaintzea, eta behar adina denbora izatea harremanak sortu daitezen.