Geroz eta barneratuago daukagu haur eta nerabeekin heriotzaz hitz egitea: badakigu egiarekin zuzendu behar garela beraiengana, eufemismo eta metaforak ekidin behar ditugula, ahal bezain pronto eman behar diegula heriotzaren berri…

Baina, zer gertatzen da heriotza horiek naturalak ez direnean? Eragindako heriotzak direnean? Hau da, erailketa batez, biolentzia bikarioaz, gerraz edo suizidioaz aritu behar garenean?

Galdera hauei erantzun zien Naroa Martinez kolaboratzaileak bere azken idatzian. Gaiaren inguruan berarekin izandako elkarrizketa duzu entzungai hemen.

Beste behin, egiarekin eta ahal bezain natural hitz egin beharko dugu haurrekin. Heriotza gordina da, horrelako heriotzak, gainera, bortitzak eta gehienetan estigmatizaturik datozkigu.

Horrek guztiak helduon barrenak astintzen ditu eta maiz zaila egiten zaigu nahi bezala gaiaz aritzea. Hori dela eta, hainbat oinarrizko ideia luzatuko ditugu ahalik eta modu egokienean erantzuteko haurren beharrei heriotza ez-naturalen harira:

  • Intentzio onarekin ez da nahikoa, Mar Cortinak esaten duen bezala. Ez du balio edozein modutara, edozein hitzekin eta pentsatu gabe egitea.
  • Heriotzaren berri eman ahal bezain pronto. Horrek esan nahi duenarekin: zein informazio eta nola eman ahalik eta argien izan eta ziurtatu haurr(ar)en aurrean ez zarela hautsiko edo-eta laguntza izango duzula.
  • Hizkuntza haurraren ulermen-mailara egokitu. Garapen-maila oso desberdinak dituzten haurrak baldin badituzu inguruan, beharbada momentu ezberdinetan artatu beharko dituzu, bakoitzak hizkuntza bat eta behar batzuk dituelako eta besteek/ak beste batzuk.
  • Elkarrizketa galderetan oinarritu. Haurrek gidatu dezatela elkarrizketa eta beraien galderei beste galdera batzuekin erantzun. Batetik, beraiek erantzun ohi dituztelako eta, bestetik, zein informazio eusteko eta barneratzeko gai diren argituko digutelako.
  • Garrantzitsuena heriotza da, ez modua. Hori argi eta garbi utzi behar diegu haurrei. Ezin ditugu tabuak, estigmatizazioak, heriotza-mailaketak… berpiztu. Heriotza baten aurrean, datu garrantzitsu bakarra heriotza bera da eta horrek dakarren hutsunea eta dolu-prozesua.
  • Erailketa, suizidioa, homizidioa… izan den edo ez, ez dugu guk erabakitzen. Alegia, beharbada haurrak informazio hori jakiteko beharra dauka eta hobe izaten da horrelakoetan etxekoek ematea informazio hori kalekoengandik jasotzea baino. Esan diezaiekegu baietz, entzun dugula heriotza mota hori izan dela, baina, legalki zein heriotza mota izan den profesionalek zehazten dutela. Eta, bide batez, itzul gaitezen goiko puntu hartara: garrantzitsuena ez da heriotza mota, baizik eta heriotza horrek dakartzan ondorioak.
  • Ez sartu inoiz beharrezkoak ez diren detaile morbosoetan. Eta horrelakoak ekiditeko, hoberena, komunikabideak haurren aurrean ez kontsultatzea da. Komunikabideetako berriak ez daude umeei bideratuak eta ez dute haurrentzako informazio egoki(tu)a eskaintzen. Horrek askotan ezinegona eragiten die ez baitaude entzuten eta ikusten dutena barneratzeko prest.
  • Hildakoa edo-eta hiltzailearen figura zaindu. Ez dezagun suizida edo hiltzailea ez demonizatu ezta idealizatu ere. Suizidatu bada, seme-alabak edo bikotekidea hil badu… bizirik geratzen diren seme-alabek, ilobek, bilobek… beharbada beste harreman mota bat zuten pertsona horrekiko eta hori balioan jarri behar da nahiz eta bestearen berri eman. Pertsonok rol eta harreman mota asko ditugu eta ezin ditugu haurrak gatazkan jarri, beraiek bizitako une on eta txarrak balidatzen ez baditugu zaila egingo baitzaie informazioa kudeatzea.
  • Haurren ikastetxearekin harremanetan jarri eta elkarren bidelagun izan. Haurrek ordu asko ematen dituzte eskola zein institutuetan eta beraiekin dauden profesionalek informazioa behar izaten dute haurraren gora-beherak ulertzeko eta, informazio hori familiari ere oso aberasgarria zaigu. Gainera, komunizaioa egokia bada, informazio beretsua eskainiko zaio haurrari (eta bere ikaskideei) eta haurraren eta bere familiaren dolu-prozesuaren erritmoa errespetatuko da.
  • Eta, gogoratu, teoria oso argi izan arren, zure buruari akatsak onartu eta horietatik ikasi. Izan dituzun hutsegite eta zailtasunez kontziente bazara, hausnartzen ari zarelako da eta horrek guraso gisa asko dio zutaz.

            Hauek guztiak, esan bezala, kontuan hartu beharrekoak dira, baina, noski, heriotzak nolako gertutasunez ukitu gaituen kontutan ere hartu behar da eta inoiz ez dugula dena bikaineko egingo. Dena den, kontzientzia jartzea da aurrerapausorik handiena eta gai (izango) ez garela sentitzen badugu, eskatu diezaiegun profesionalei laguntza.

            Gogoratu, bide batez, suizidio-jarreren atentziorako telefonoa 024-a dela.