Rafael Cristobal: “Ez dago zigortu beharrik umeak gauzak ikas ditzan”

Lekeitikoko Azkue ikastolaren 50. urteurrenaren harira, pedagogia berri eta berritzaile hau abian jarri duten ikastolek protagonismoa izan dute Bilgunean: Leintz bailarako Arizmendik eta Bergarako Aranzadik.

Konfiantzaren Pedagogia berezkotasun horretan oinarritzen da?

Umeak, lehenik, sena dauka; bestetik, umeak seinale batzuk bidaltzen dizkigu; hirugarrenez, jakingura dauka, eta, inteligentziak lege batzuei erantzuten dienez, horiek jarraitu eta garatzen baditugu, gustura ikasiko du. Umeak gozatu egiten du ikasten duenean, ez dago zigortu beharrik gauzak ikas ditzan.

Emozioen kontuez dihardugu?

Bai, filosofia konduktista balekoa da ikasten diren jarrerak aldatzeko, baina ez du balio emozioak ulertzeko, hori berezkoa da, senezkoa. Gizakiaren garapen emozionalerako beharrezkoak dira sena eta ikasitakoa.

Umeek, gizakiek, badute senik?

Bai, baina betitik ez dugu jakin senik zutela. Uste zen animaliek bakarrik zutela. Filosofia konduktistak ez dauka senaren noziorik. Umeak gauez negar egiten duela eta kasurik ez diogu egin behar? Psikoanalisiak bazeukan senaren nozioa, baina ez da zientzia bat. Horregatik ez digu balio kasu honetan. Ostera, konduktismoa bada zientzia bat, baina uste du dena ikasi egiten dela eta ikasitako eredu txarrak alda daitezkeela jarrera egokiarekin. Hala da, baina ez du ezer esaten berezko jarreren gainean edo senaren gainean. Darwinek ikusi zuen hori lehendabizi, Senaren adierazpena animalietan eta gizakietan liburuan, baina ez zuen garatu kontzeptua. Hortaz, umeek sena badute eta baita gauzak ikasteko jakingura ere.

Kontzeptu berria da?

Oso berria da, bai. Etologia aurreko mendeko 50eko hamarkadan sortu zen. Orain arte, hezkuntza sistema edo metodoak filosofietan oinarritu dira: Montessori, Freinet, Waldorf… Psikologia edo pedagogia filosofikoak dira haienak; oso onak, baina filosofikoak. Baina giza psikologiaren ezagutzan oinarritutako pedagogia berritzailea da. Biologian oinarritutako nekazaritza bezala… Hortaz, Leintzeko Arizmendi, Bergarako Aranzadi eta Lekeitioko Azkue ikastoletan ezarri duten pedagogia berri hau dela-eta, aitzindariak dira, bai Euskal Herrian eta baita Espainian edo Frantzian ere. Fisika psikologiko honekin pedagogia bat sortu dugu eta zorrotz ari gara aplikatzen.

Pedagogia hau aplikatzeko, espazio edo gune zabal eta bereziak behar dira?

Bai, psikologia, pedagogia eta espazioak uztartzen dituen eskema hau berritzaile eta bakarra da hezkuntzan. Ez du balio ohiko gela itxien eskemak. Bestetik, ume-umetatik egiten zaio jarraipena ikasleari, zerbait ondo ez badoa, zuzentzeko. Umeek, berez, gauza berriak ikusi, ikasi, jakin gura dituzte. Horregatik puskatzen dituzte objektuak, erakartzen diete zuloek, elementu distiratsuek… Oihanean, basoan, baserrietan, eremu zabaletan… gustura daude.

Lekeition egin berri duzuen Bilgunean, Frantziako aditurik ere izan da…

Bai, Hubert Montagner umeen pedagogian espezialista, esaterako. Frantziako hezkuntza ministroarekin egon berri da. Oso kezkatuta daude eskolarekin Frantzian eta birsortu egin gura dute hezkuntza. Ez du balio oraingo hezkuntza metodoak. Atentzioaren defizitaren sindromea, esaterako, gaur egungo hezkuntza ereduak bultzatu du. Zibilizazioaren arazoak dira, ez dira berezkoak. Motibazioa galtzetik datoz eskola porrotak eta atentzioaren defizita egungo hezkuntza sistema okerraren ondorio da. Ikasgela militarizatu baten ondorio dira atentzioaren defizitaren sindromedun umeak. Ume batek, taldearekin elkartzeari uzten badio, bere lagunekin edo ikaskideekin aritzeari uzten badio eta izkinan geratzen bada, zerbaitegatik da. Hori hezitzaileek lehenbailehen antzeman behar dute eta zuzentzeko neurriak hartu. Lauzpabost urte pasa ostean alferrik da.

Haur Hezkuntzan, hau da, 0 eta 6 urte artekoan, hasi zarete aplikatzen pedagogia berria. Hortik aurrera?

Hasierako urteak, Haur Hezkuntzakoak, oinarri oinarrizkoak dira, erabateko garrantzia dute. Baina hortik aurrerako mailetan ere aplikatu eta garatu gura dugu hezkuntza metodo berri hau. 6 urte dituenerako, ume batek batez ere bi dohain edo ezaugarri izan behar ditu: jakingura eta norbere buruarekiko konfiantza. Horrela hasi behar du Lehen Hezkuntza.

Oso polita dirudi guztiak, baina arauak zelan ikasi edo irakasten dira?

Umea errespetatzen baduzu, errespetatuko ditu arauak, lagunak, albokoa… Bestelakoa da mesfidantzaren pedagogia. Norbaitek esango du: “Hau oihanaren legea da!”. Bai, baina oihanean legeak daude. Antzinako gizakiek, herriek, zibilizazio handia zuten, bazituzten arauak, legeak. Hiri handietako auzo txiroetan, ostera, ez. Umeek imitazioz ikasten dituzte arauak.

Nondik dator metodo hau?

Huhezin nengoela, Hazitegi ikerketa proiektua jarri genuen martxan. Bestetik, 2010ean argitaratu nuen liburu bat honen gainean, El Niño en la mirada del conocimiento. Una Pedagogía de la Confianza izenekoa. Liburuan daude abian jarri dugun metodo berri honen oinarriak. Oinarri-oinarrian, naturaren berezko legeak eta inteligentziarenak onartzean eta errespetatzean datza pedagogia hau. Gustuaren, plazeraren, jakinguraren, emozioen… pedagogia da hau. Bizitza gogorra da, baina, bereziki, jokatzen ez dakienarendako. Letra ez da odolarekin sartzen, esan izan den moduan. Bestetik, pedagogia honek badu herri txiki edo baserri-auzoetako eskola txikien antzik. Eredua hura da haur hezkuntzaren aldirako. Ume bakoitza bere erritmora doa ikasten eta adin ezberdineko umeak daude elkarrekin, gune berean.

Irakaslearen rola erabat aldatzen da, hortaz?

Bai, orain ikaslearen lana da batez ere ikuskatzea, behatzea, laguntzea, jarraitzea, babestea… Umeek autonomia dute. Irakaslea ezin da egon, uneoro, ikasle guztiak zaintzen, haien galderak erantzuten, egindakoak zuzentzen… Ikasleek eurek egin behar dute. Umeek aholkuak behar dituzte, ez aginduak.

Hiru ikastolatan abiatu duzue hezteko pedagogia berri hau. Emaitzarik ikusten da?

Umeak aldatzeko, nagusiok aldatu  behar dugu: gurasoak eta hezitzaileak. Umeek imitazioz ikasten dute. Ikusi eta ikasi. Baina nagusiok ere bai. Arizmendin, esaterako, gune ezberdinak ditugu eta hasi gara pedagogia hau martxan jartzen eta ikusi dugu irakasleak, haurrak eta gurasoak gustura daudela. Probatu duten irakasleek diote ez dutela lehengora itzuli gura.

Aurreko astean bilgunea egin zenuten Lekeition Konfiantzaren Pedagogiaren inguruan. Ze ondorio atera duzue?

Bertaratuek Konfiantzaren Pedagogia zer den jakiteko aukera izan dute. Hainbatek jakinmina eta interesa adierazi dute. Eta aurrera begira ikastolen artean elkarlanerako gogoa ikusten dut.

Albistearen eta argazkiaren iturria hemen.