Teresa Godall Bartzelonako unibertsitateko irakaslea da. Berak, Oinherrik kaleratutako “Jolasa: Eskubidea etaerrealitatea.” liburuxkan idatzitzakoa ekarri dugu guraso.eus egitasmora.

Jolas libreak aukera ematen du mugimendua globaltasunean ikusteko. Aldi berean, mugimendu askatasunak jolasaren inplikazio eta dimentsio anitza indartzen du. Zentzu horretan, uste dut berrikusi behar dugula jolas proposamenak antolatzeko edo aurkezteko modua. Burura datozkit, esaterako, altxorren saskia edo Goldschmieden joko heuristikoa; aitortzen dut izugarria dela haien ahalmen hezigarria; behaketarako jolas egokia da.

Baina ezin dut saihestu haurren mugimenduan eta gorputzaren inplikatzeko moduan erreparatzea. Gorputza guztiz ahaztua, isilarazia dagoela sentitzen dut. Haurtxo batzuk eserita “jartzen” dituzte modu kognitiboan bakarrik ikertu dezaten, eta harrapaturik gelditzen dira, euren kasa jarreraz aldatzeko, etzateko edo berriz esertzeko ahalik gabe. Beharrezkoa al da motrizitatearen batbateko garapena sakrifikatzea haurrek ikas dezaten?

Mugimenduak haurraren psikismoa adierazten badu, Piklerrek dioen moduan, horrek esan nahi du gorputz osoarekin adierazten dela, eta altxorren saskian haurra eseritako posiziora mugatua dago haurra Bada haurraren lehen jostailu jolasa eskua dela uste duenik. Baita amarekiko harremana, kontaktua, bularra dela uste duenik ere. Beharbada, burura datorkidan lehen gauza materian pentsatzea da, eta aurretik gure gorputzean. Hau da, material egokia izateak eskatzen du oin bat ortozik baina bero edukitzea; arropa erosoa. Pentsatu behar dugu gure gorputzean bertan hasten dela jolasa, haren gaineko eta objektuekiko ekintzan. Gure ekintzaren ondorioak behatzeko denbora eta espazioa baldin badugu, horrek autorregulatzeko aukera ematen digu.

Haurrentzako material egokiez ari bagara, uste dut interesgarria dela material berberak aurkeztea, harik eta haur bakoitza objektu horiekiko harreman eta sormen aukera guztiak baliatzeko gauza den arte. Garrantzitsua da paradoxa ulertzea: altzari, edukiontzi, objektu eta material berberen banaketa modu diferenteetan aurkeztu behar da, baina sarbide errazarekin. Ikusgai dagoenak heltzeko modukoa izan behar du. Pisu ezberdinetako materialak. Gure gorputz osoarekin jolasten diren material handiak, proportziozko erlazioak dituztenak euren artean, oratzeko eta jartzeko errazak direnak, etabar.

Materialen izaeran ere pentsatzen dut gaur egun. Materiarekin jolasteko es- perientzia —ura, harea, egurra, harria, metala— ez da gutxietsi behar. Baina horri gehitzen badiogu materiaren gaineko hausnarketa, balioa ematen diegu naturalaren edo artisauaren ñabardurei, “plastikoaren” perfekzioa eta uniformitatea ez duenari.

Eskaintzen ditugun objektuen balio kultural eta antropologikoa ere kontuan hartu behar dugu. Osagai sinbolikoa duen eguneroko materialaren xumetasunaz eta konplexutasunaz ikertzeko beharra jarri du mahai gainean Ute Strubek. Jolasaren objektuek esperientzia, kultura eta erabilera biltzen dute. Jada ez diogu kognitiboaren balioari, adimenaren garapenari bakarrik erreparatzen, baizik eta jolasaren giza balioa bilatzen ari gara.

Materialen koloreei buruz ere gogoeta egin beharko genuke. Gure aholkua da gehiegizko kontrasterik ez egotea. Ekintzan, bilaketan sortzen den ñabarduraren balioaz ari gara. Kolore batzuek nekatu egiten dute. Jostailu askok estimulu apeuaren balioa biltzen dute, baina nire esperientziaren arabera, haurtxoak denbora luzez harremantzen dira biziarazten dituzten objektuekin, horrek plazera ematen die. Bitxia da, baina pertzepzio-zailtasunak dituzten haurrek metakrilatozko objektuekiko interesa dute.

Material arinak dira, ikuspegi ezberdinetatik bestelako pertzepzioak ahalbi- detzen dituztenak. Kubo batek, zuloak egiten badizkiogu, hainbat aukera eskaintzen ditu. Objektu trinkoek jolas, ahokatze, harreman-pertzepzio aukera gutxiago eskaintzen dute, nahiz eta materialetarako eta gorputza bermatzeko euskarriak izan daitezkeen arren.

Interesgarriak dira ere pilotak duen ahala eta sortzen dituen jolas prozesuak. Froëbel-ek aipatzen zuen. Pikler, Kálló eta Tardosek, hainbat argitalpen eta dokumentaletan, biraketa objektuaren balioa gogorarazi digute.