Zeliakia edo gaixotasun zeliakoa esaten zaion gaitzak alderdi genetiko indartsua dauka eta immunitate sistemak eragin nabarmena izaten du. Hutsegite immunologiko baten erruz, heste meharra hanpatu egiten da glutena hartzean. Proteina hori zereal batzuetan ageri da, horietako batzuk asko erabiltzen ditugu gure ohiko dietan: garagarra, zekalea eta, batez ere, garia. (Iturria: Consumer.es).
Oloa ere kendu egiten da gaixotasun zeliakoa duten pertsonen dietatik, Gastroenterologiako Britainiar Elkarteak 2014. urtean adierazi zuenez, oloa ez baita segurua paziente batzuentzat. Horietaz gain, beste zereal batzuek ere izaten dute glutena, adibidez kamutak, tritikaleak eta espeltak. Zeliako batek glutena hartzen duenean, hanpatu egiten zaio hestea, esan bezala, baina, horretaz gain, ikusten da galdu egiten duela mikro-biloen egitura, hesteak huts egiten duela xurgatzeko garaian eta malnutrizioa ere agertu ohi dela.
Intolerantzia?
Alergia eta Immunologia Klinikoko Europako Agentziak eta Alergiaren Mundu Erakundeak diote gaixotasun zeliakoari ez litzaiokeela esan behar “glutenarekiko intolerantzia”, patologia horretan mekanismo immunologiko batek parte hartzen baitu (alergia gisa sailkatu behar litzateke). Terminologia hori, dena den, asko erabiltzen da eremu akademikoan, nahiz eta ez den egokiena. Nolanahi ere, medikuak aztertu egin dezake komeni ote den glutenik gabeko dieta bat jartzea “glutenarekiko sentiberatasun ez-zeliakoa” duten pazienteei ere. Joera genetiko bat ageri duten pertsonek izaten dute, nahiz eta ondoretasunezko oinarria ez den gaixotasun zeliakoan bezain nabarmena; sentiberatasun horren eraginez, erreakzio anormalak agertzen dira glutena duten elikagaiak hartuz gero. Dena den, egoera hori hobeto ezagutu eta aztertu behar da mezu kontrajarriak ematen hasi aurretik eta oinarririk ez duten dietak ezarri aurretik. Halaxe ohartarazi zuten Victoria Maria Diaz doktore andreak eta haren laguntzaileek Evidencias de Pediatría aldizkarian.
Alarma seinaleak
2009. urtean, National Institute for Health and Care Excellence (NICE) erakundeak gida bat argitaratu zuen: Gaixotasun zeliakoa antzematea eta aztertzea. Gida horrek gomendatzen elikadura du medikuek pazienteei aukera eskain diezaietela odol azterketa bat egin eta gaixotasun zeliakorik baduten edo ez antzemateko, eta kontuan har dezatela ea paziente horien lehen mailako senitartekoetan (gurasoak, anai-arrebak edo seme-alabak) baden gaixotasuna duen inor edo baden egoera hauetakoren bat pairatzen duen inor: tiroideko gaixotasun autoimmunea, dermatitis herpetiformea, heste minberaren sindromea eta 1. motako diabetesa. Test hori egiteko aukera beste sintoma hauek dituztenei ere proposatu behar zaie, NICEren arabera: beherako kronikoa edo aldizkakoa, garapen atzerapena edo hazkunde falta (haurretan), urdail-hesteetako sintoma iraunkor edo esplikaziorik gabekoak, adibidez goragalea eta goitika egitea, eta iraupen luzeko nekea, besteak beste.
Odol azterketa hori mediku batek egin behar du eta laborategi gaitu batera bidali behar da, eta horrekin batean, hesteetako biopsia bat ere egin behar da baieztatzeko. Ez dute inolako baliorik saltoki batzuetan eskaintzen dituzten testek. “Diagnostiko alternatiboak” (halaxe esaten die Gastroenterologiako Britainiar Elkarteak) saihestu egin behar dira, gaixotasun zeliakoak ondorio larriak eragiten dituelako osasunean eta behin betiko desagerrarazi behar izaten direlako glutena duten elikagaiak. Horretaz gain, haurtxoren batek gaixotasun zeliakoa izan dezakeelako susmoa dagoenean, NICEren arabera ez da egin behar odol testik dietan glutena sartu aurretik.
Tratamendua
Behin gaixotasuna behar bezala diagnostikatu denean, tratamendu eraginkor bakarra dago, glutenik gabeko dieta egitea bizitza osoan, gaur-gaurkoz ez baitago farmakorik, tratamendu medikorik edo irtenbide alternatiborik glutenak paziente horiei egiten dien kalteari aurrea hartzeko. Baina ez da erraza izaten glutena dietatik desagerraraztea. Gainera, frogatuta dago diagnostikoa egin ondoren ere gaixotasun zeliakoa duten paziente askok ez dutela glutena erabat kentzen elikaduratik.
Zenbait faktorek eragiten dute lapsus dietetikoetan: diagnostikoa egitean pazienteak duen adina, gaitzaren berri izatea (osasun arloko profesionalek beti ez dute jakiten pazienteak ongi ulertu ote duen zer gaitz duen) eta faktore psikologikoak. Hori dela eta, Gastroenterologiako Ameriketako Elkargoak (CAG) 2013. urtean adierazi zuen gaitza ezagutzen duen dietista-nutrizionista batengana bideratu behar direla gaixotasun zeliakoa duten pertsonak.
Alberto Rubio Tapiak koordinatu zuen CAGen dokumentua, eta hor esaten da dietista-nutrizionistak nutrizio azterketa osatua egin behar duela eta pazientea hezi ere bai glutenik gabeko dieta egiten ikas dezan, betiere Ameriketako Estatu Batuetako Nutrizio eta Dietetika Akademiaren gomendioak oinarritzat hartuta.
Gastroenterologiako Mundu Erakundeak, berriz, gida bat argitaratu zuen 2013an gaixotasun zeliakoaren inguruan. Lan horretan, dietista-nutrizionistek zereginak zerrendatu zituen gaixotasun hori duten paziente batekin nola jokatu jakin dezaten:
. Aztertu eta neurtu pertsonak horrek zer-nolako nutrizio egoera duen une horretan.
. Identifkatu zer-nolako makromantenugaiak eta mikromantenugaiak hartzen dituen, eta gabeziak edo gehiegikeriak antzeman.
. Aztertu elikatzeko ohiturak eta dieta berriari kalte egin diezaioketen faktoreak.
. Eman beharrezkoa den informazio guztia glutenik gabeko dietarekin has dadin.
. Eskaini elikadura arloko heziketa, elikadura orekatua izan dadin.
. Kontrolatu eta neurtu zenbateraino betetzen den dieta eta indartu elikadura arloko aholkularitza.
Gidak oroitarazten du (gaztelaniaz ere badago), pazienteak ez bazaizkio dietari atxikitzen, laguntza psikologikoa ematea komeni dela. Eta Gastroenterologiako Britainiar Elkartearen arabera, dietista-nutrizionistek, eskala analogiko bisualak eta dieta erregistroak erabiliz, modua eduki behar dute dietarekiko atxikimendua neurtzeko
Desorekak
Kalkuluek diotenez, gaixotasun hau infradiagnostikatua dago (pertsona askok ez daki gaitza duenik ere), baina gero eta norbanako gehiagok kentzen du glutena bere bizitzatik, “terapeuta alternatiboek” aholkatuta edo Interneten irakurri dutelako, espezialista bati galdetu gabe. Horrek desoreka bat eragin dezake dietan, batez ere haurretan.
Albistearen iturria Consumer.es
Argazkiaren iturria hemen.
Iruzkinik ez "Gaixotasun zeliakoa: nola diagnostikatu eta tratatu"